За разлика од пробиотиците, кои претставуваат живи култури на бактерии или други микроорганизми со благотворно влијание врз здравјето на луѓето, постбиотиците се молекули кои се создаваат како резултат на метаболизмот на пробиотиците.
Во последно време често се говори за постбиотиците, кои претставуваат инактивирани микробни клетки, микробни фракции, клеточни лизати (клетки чија клеточна мембрана е уништена) или молекули кои се создаваат како резултат на метаболизмот на пробиотиците врз диететските влакна. Се верува дека овие состојки можат да имаат поволни физиолошки и биоактивни ефекти во прилог на познатите ефекти пробиотиците.
Научните истражувања за цревниот микробиом се зголемуваат секоја година, а со тоа и сознанијата за оваа тема. Паралелно со растот на знаењето за цревниот микробиом, расте и свеста за неговото значење за здравјето на целиот човечки организам. Откривајќи ги многуте врски помеѓу микроскопските “станари” и нашето тело, станува јасно дека клучот за нашата благосостојба лежи во темнината на нашите црева. Благодарение на новите сознанија за функционирањето на цревниот микробиом, веќе разбираме како всушност можеме да го заштитиме и негуваме.
Пробиотиците се бактерии, а пребиотиците се диететски влакна. Постбиотиците се нешто помеѓу и на некој начин формираат врска помеѓу тие два термина. Д-р Горан Стефановски субспецијалист гастроентерохепатолог на Универзитетската клиника за гастроентерохепатологија во Скопје, за постбиотиците ни појаснува: „Постбиотиците по својата природа се биохемиски супстанции. И не било кои: постбиотиците се сите хемиски супстанци кои ги создаваат или ослободуваат бактериите преку нивната метаболичка активност, и имаат корисен ефект врз телото, директно или индиректно. Или поедноставно кажано: постбиотиците се она што го произведуваат пробиотските бактерии за нас ако ги храниме со она што тие сакаат да јадат – пребиотски влакна. Иако постбиотиците често сликовито се опишуваат како „отпадни“ бактерии, тие всушност претставуваат вистинско богатство за нашиот организам“.
Денес, се оди толку далеку што постбиотиците се сметаат за исто толку важни како и пробиотиците и пребиотиците. „Одржувањето на „добар“ или разновиден, избалансиран и високо функционален цревен микробиом мора да биде цел за секој од нас. Можеме метафорично да замислиме „добар цревен микробиом“ како оклоп кој не штити и ни дава стабилност и не дозволува да минуваат штетни материи“, советува д-р Стефановски, додавајќи дека овој оклоп го создаваме со правилната исхрана и редовното вежбање како основа на нашиот животен стил, а самиот тој е поддржан од три столба: пробиотици, пребиотици и постбиотици – сите три подеднакво важни компоненти за одржување на здрав цревен микробиом.
А каде да најдеме постбиотици?
Освен во нашите црева каде што бактериите ги произведуваат додека го читате ова, постбиотиците можеме да консумираме и преку храна (особено преку ферментирана и функционална храна), преку додатоци на исхраната и преку одредени лекови, Постбиотици може да бидат витамини, феноли, ензими, компоненти на бактерискиот ѕид или егзополисахариди, сложени јаглехидрати излачувани од бактерии, ни посочува д-р Стефановски и како интересен пример за постбиотик го истакнува метаболитот на кефирот. Кефиран е егзополисахарид произведен и излачуван од бактеријата Lactobacillus kefiranofaciens, бактеријата од кефирот, како што сугерира неговото име. Постбиотикот Кефиран е докажано дека ја намалува апсорпцијата на холестерол, слично на одредени лекови за намалување на липидите во крвта кои се користат во медицината денес. Со таквото дејство го одложува развојот на атеросклероза, поедноставно кажано – стареењето на крвните садови. Истражувањата покажаа дека внесувањето на кефиран може да го спречи зголемувањето на крвниот притисок и да го стабилизира нивото на шеќер во крвта. Денес, кефиранот се смета за потенцијален кандидат за спречување на сите васкуларни заболувања: од срцев до мозочен удар.
Друг пример е употребата на бутират во ситуација на дисбиозата, која доминира во дебелото црево кај лицата со синдром на нервозно дебело црево и кај пациенти со улцеративен колитис. Употребата на бутерната киселина, органска киселина која исто така се произведува како резултат на метаболизмот на корисни бактерии, е евидентирана со децении во форма на клизма, а во последните години има препарати кои се користат орално бидејќи стигнуваат до дебелото црево. непроменети и имаат позитивно антиинфламаторно и заштитно дејство на тамошната слузницата на дебелото црево.
Интересен егзополисахарид е бета-глуканот. Бета-глуканот е популарен додаток во исхраната што можеби сте го сретнале. Бета-глуканот е полисахарид и се состои од бројни синџири на јаглени хидрати и како егзополисахарид се произведува од габи, квасци и бактерии, но може да се најде и во некои житарки како јачменот и овесот. Бета-глуканот одамна е познат во традиционалната медицина како средство за стимулирање на имунолошкиот систем.
Во последните години се повеќе и повеќе се придава значење на микробиомот на кожата како суштински фактор за одржување на рамнотежа и заштита од кожни нарушувања и чувствителна кожа.
„Познато е дека цревниот микробиом „комуницира“ со кожата, преку сигнални молекули, а дисбиозата на дигестивниот систем може да биде поврзана со бројни кожни нарушувања. Модулацијата на цревниот микробиом влијае на имунолошките сигнални патишта и на тој начин, на пример, ја намалува штетата предизвикана од УВ зрачењето. Затоа, пробиотиците се користат и за фотозаштита (заштита од сончево зрачење) во препарати кои се применуваат орално, а во поново време се појави идејата за употреба на постбиотици (метаболити или компоненти на клеточната мембрана на пробиотиците) со цел да се одржување на убава и здрава кожа.“
Има навистина безброј постбиотици и секој ден откриваме нови видови постбиотици и механизмите на нивното влијание врз нас. Досега со сигурност знаеме дека постбиотиците имаат имуно-модулативно дејство и го зајакнуваат нашиот имунолошки систем. Понатаму, знаеме дека тие се од голема помош за регулирање на метаболизмот на холестеролот и мастите и го забавуваат стареењето на нашите крвни садови. Студиите спроведени на клетките на туморот во лаборатории покажаа дека постбиотиците имаат и антитуморно дејство: одредени постбиотици може да предизвикаат смрт на клетките на туморот и да делуваат на гените на клетките на туморот, така што тие растат побавно.
Постбиотиците се всушност соединенија, т.е. макромолекули кои можат да дејствуваат на следниов начин:
- антиинфламаторно, преку зачувување на цревната слузница
- имуномодулаторно (важно кај автоимуни болести и алергии кои се резултат на прекумерна реакција на имунолошкиот систем)
- антиоксиданс
- антихипертензивни и хипохолестеролемични (намалување на крвниот притисок и холестеролот)
Како да внесете постбиотици?
Постбиотици можат да се внесуваат секојдневно, со ферментирана и функционална храна (матеница, свежо сирење, кефир, кисели краставички, комчи, комбуха, темпе, јогурт), каде што микроорганизмите веќе ја завршиле работата на ферментацијата и создале постбиотици или биле специјално додадени како инактивирани пробиотици.
Секако, одредени постбиотици може да се земаат и како одбрани додатоци во исхраната. ДИБУЗИН е диететски производ – храна за посебни медицински намени со единствена формулација за лица со функционални пореметувања на дигестивниот тракт или воспалителни болести на цревата, кој е идеален за обновување на цревната слузокожа. Дибузин се применува под медицински надзор.
